Hlennak (scam) timi cu mi hrokhrol pawl nih mi tangka le pumpak sining fir duhah mi hlennak ah an tuahmi a si.
Mihlengtu nih cun fawn chawnh, email cakuat, fawn cakuat le inn hna ah mi ca an kuat hna. Atanglei hna hi ton bikmi hlennak phun thum kong fiang tein na theih nakhnga le cu hna chungin naa ven khawh nakhnga an bawm khotu thil sining an si.
Aungbali hlennak (Lottery scam)
Mihlengtu nih awngbali na pauh tiah ataktak a lomi cakuat, email le fawn cakuat asiloah internet hna ah ca an kuat lai. Laksawng hna cu tangka, holiday kalnak, smartphone asiloah dawrthil cawknak kat/vauchia hna an si kho men. Cu laksawng hna na hlam khawh nakhnga a man na pek hmasa a hau asiloah na ban number (bank account) na kan kuat hmasa a herh tiah aa ṭial lai.
Cu bantuk hlennak cakuat hna ah na ralrin dingmi hna cu:
- Na pauhmi aungbali laksawng asiloah zuamnak laksawng hna cu na cawk bal lomi le naa zuam bal lomi an si
- Na fawn nambar le na pumpak sining email kuat dingin an in hal
- Laksawng hlam dingah a man pek ding asiloah ban nambar hna an in hal
- Anmah he pehtlaihnak caah cakuat zung (PO) nambar, email address asiloah mobile fawn nambar hna lawng (lam nambar tello) aa tel.
Tangka Khirh ding Hlennak (Rebate scam)
Mihlen hmang pawl nih cozah rianṭuantu asiloah banzung asiloah a minthangmi zung le kampani pakhatkhat rianṭuantu pungsan in tangka kan in bat - asinain na hlam khawh nakhnga a man asiloah thil phundang an in hal lai. Cheukhat hlen hmang hna nih cun na pensen asiloah bawmhnak tangka tlawm tuk lawng pek na si, asiloah na bill a hlei in na pek, cu caah tangka khirh ṭhan na si lai tiah mi an hlen tawn hna.
Banzung taktak, cozah asiloah phung ningin a ummi zung hna nih cun tangka kan in bat i cu tangka na hlam khawh nakhnga a man na pek hmasa a herh tiah zeitikhmanh ah an in ti lai lo.
Duhnak Hlennak (Romance scam)
Miṭhalo hna nihhin nungak tlangval kawlnak website a hmangmi hna khi an ngair hna. An i theihhngalhnak a hun sau nawn khin website ah si ti loin pumpak email le fawn chawnh asiloah fawn message kuat ti phun ah an i ṭhial. Caan a hun rauh deuh tikah, mihlengtu nih online pehtlaihnak kha a vun ṭhanter deuh, zumhnak le duhdawtnak caan zong a hun sau deuh.
Cun miṭhalo nih cun ka chungkhar an i khongdeng asiloah an zaw, asiloah sipuazi tuahnak caah ti phun in tangka a herhnak kong a hun phuahcop lai. Cu tikah hlen a tongmi nih cun a chungkhat le hawikom nih hlennak a si tiah an chimh len zongah duh loin zaangfak ngai in tangka cu a hei kuat. Internet in asiloah banzung in tangka voikhat kuat hnu ahcun zeitik hmanh ah lak ṭhan khawh le kawl ṭhan khawh a si ti lo.
Nangmah le nangmah ivennak - hlennak kong ah a hlei in theihhngalh ding pawl
- A hmaan taktak hnga ding a lawh ahcun, le a hman ngaimi a lomi
- Na hlam rih lomi tangka a um asiloah tangka bat na si tibantuk email, ṭelefawn asiloah cakuat pawl iralring
- Laksawng na hmuhmi caah le tangka khirh ding ah na tangka asiloah na ban nambar zeitik hmanh ah kua hna hlah
- Awngbali na thut le thut lo, zuamnak ah na luh le luhlo ṭha tein chek hmasa, awngbali le laksawng a tuahtu hna nih na pauh man na liam a hau an in ti na thei bal lai lo
- Money order asiloah wire transfer in thilman zeitikhmanh ah pe hlah - a him deuhmi credit kat asioah PayPal hna hmang hna
- A minthangmi ban asiloah zung pakhatkhat min bunh in website deu hna kha ṭha tein i ralring - na lungfian lo ahcun, ban asiloah cu zungah cun dairek in fawn chawnh khawh i zuam
- Zung pakhatkhat pehtlaihnak caah na Email chung link pawl kha hmang hna hlah. Searh engine timi google tibantuk internet kawlnak, fawn dairekṭori hna hmangin an khonṭek namber pawl kawl hmasa khawh i zuam
- Pumpak in na ton bal rih lomi minung sinah zeitikhmanh ah tangka kua hlah, nan i chawnh bal asiloah a sinin laksawng na hmuh bal ko zongah
- Online in nan itonmi nu/pa kongah na chungkhat le hawikom nih an in chimhmi kha ngaih i zuam
- A profile hmanthlak le a chimmi aa kaih lo asiloah mekazin chungin lakmi hmanthlak hna a lawh ahcun i ralring.
Hlennak kongah hmalaknak
An ka hlen cang tiah na ruah ahcun, a rannak in thil sining ripot kan pe colh. Na tonmi cungah hngat in, na ban asiloah credit kat na ngeihnak zung in tangka na hmuh ṭhan khawh men.
Na tangka na hmuh ṭhan khawh lo zongah, thil sining ripot na kan pek ding hi a biapi tuk rih, cu nihcun midang kha hi bantuk hlennak an ton tinak hngalo a bawmh khawh hna.
Hlennak hrial ningcang tam deuh theih na duh ahcun Stevie's Scam Sianginn in tuahmi video, mipi caah le sipuazi hmetete caah zoh khawh an si.