Cuŋ ku kä auɛtralia.
Kɔk ŋɔaani thukdueeli lotɛ ni ŋu?
Kɔk ni ŋɔaani thukdueeli lotɛ ni ɣö de naath kiɛ ran ben ceŋ kä ɣɔnɛ ɣö:
- kökɛ ji nyin ceŋ
- de kɛ mi ci jiäk dhɔru rialikä
- de kɛ ji thieec I gɛr muktäp ga̱th, karaba, tɛlɛpɔn kiɛ intɛrnɛt min lät kɛ.
Ɛ nɛy de rami kɔk ŋɔaak ben dhɔrä mɔ?
Rami kɔk ŋɔaak derɛ ben dhɔru kɛ gua̱th mi cet:
- 9:00am kɛnɛ 6:00pm cäŋ kä kɛl ɛ we kä cäŋ kä dhiëëc
- 9:00am kɛnɛ 5:00pm kɛ cäŋ kä ba̱ kɛl.
Ci kɛ de ben kɛ cäŋ kuoth kiɛ cäŋ lɔŋ kä wec kɛ liw.
Duŋ dɛ ɣö nɛy tin lät ŋɔaak kiɛ ji muktäpkä de kɛ ben ceŋ kɛ gua̱th in lot rɔ mi ci yiɛnɛ mat.
Kɛ ŋut tin tith de guɔr tɔ ɛ rami kɔk ŋɔaak?
Mi ci gua̱n kökä be thoduelu, bɛ ji dhil la̱r:
- Lot kä min be kɛ jɛ
- Ciöt dɛ kɛnɛ muktäp la̱t dɛ
- Ɣö derɛ jiɛn mi ciɛ ɣër. Kä mi ci gua̱n kökä jiök I jɛy ni, cɛ ji de nyɔk kɛ ciöt ɛ nyɔk kɛ kɔr nini ti jɛn diɔk (30 days)
- Cuŋ ku amäni ɣö deri min cia mat däk amäni ta̱ in de da̱k ni min ci yɛnɛ mat
- Läth ni luɔɔt ni ku dial rɛy wargakä min ci yiɛn ɛ mat kä ci yiɛn thany thin kɛ ciöt nɛni tin nöŋ ŋɔaak
- Ɛ ji ka̱m kɛ thurɛ wargakä mi ca gɔr (written) kä ci yiɛn mat thin ɛ ŋot kän i ni thany
- Thiɛlɛ yiöw ti ba thiëëc kɛ kɔr nini da̱ŋ wäl (10) tin lät kɛ naath kiɛ thany kɛ wargak ɛmɛ kɛ jɛ
- Cu pek mi gɔa nyoth mi läny yiöw ti $500 kɛ kɔr nini da̱ŋ wäl tin lät kɛ naath kiɛ thany kɛ wargak ɛmɛ kɛ jɛ
- A thiɛl mi la̱t kɛ kɛ kɔr nini da̱ŋ wäl tin thany kɛ wargak kɛ jɛ.
Thiɛlɛ mi nhɔakä kä min lat kɛ ɛ ram in kɔk ŋɔaak - ɛ ŋu bä lɛlɔ?
- Larɛ ‘cän ɛ gör’
- Cu rɔ kok ɛ löŋ I bi duɔr kɔk kä rami kɔk ŋɔaak mi ci ben dhɔru.
Ni ciaŋ larɛ ‘cä lök’ mi ci rami kɔk ŋɔaak ji:
- Ka̱m duɔr mi ci gɔa ɛlöŋ kä dɔŋ derɛ thuɔk
- Thiëëc kɛ yiöw ɛ ŋot ka̱n duɔr ni la̱t
- Jak ji kä dual kɛ ta̱ dɛ.
Naath pɛl kɛn rö I bekɛ kä kumɛ
- Mi ci ran ben thoduelu kä larɛ jɛ be kä muktäp kumɛ, cet kɛ muktäp thobökä ka auɛtralia kiɛ thäntɛrliŋ (Centrelink).
- Thiëëc kɛ ji kɛ gua̱th tɔw kä yiöwni ku kiɛ luɔɔt ni ku, cet kɛ ɣö bi yiöw thöbökä yorpiny, kiɛ ba yiöw tin lua̱k kɛ ji rep kä thäntɛrliŋ.
- Mi ci kɛ luɔɔt ni ku naŋ, de kɛ yiow ku kɛnɛ tin nyoth ji kual.
Tittɛ (remember): guic ɛgɔa, mic I ran ben dhɔru ka̱ larɛ jɛ be kä kumɛ. Ni ciaŋ thiëëc wargak mi nyoth jɛ ɛ ŋa. La̱t kumɛ ci kɛ de ben kɛ ben ɛ mɛ.
Ɣän dhɔakä min lat kɛ ɛ ram in kɔk ŋɔaak - Ɛŋu bä lɛlɔ?
Mi ciɛ dhɔk I kɔki duɔr kä rami kɔk ŋ a ji thiëëc kɛ ɣö bia duɔr mat. Mɛ cia matɔ ba:
- Dhil gɔrpiny ɛgɔa kɛ ruac mi thia̱k
- Riäät dial mat thin
- Pek yiöwni dial, kiɛ ta̱ in mat kɛ ni yiow nyoth
- Mat thin amäni yiöw tin ja̱kɛ ni ŋɔak
- Ciöt kɛnɛ luɔɔt ni ram in kɔk ŋɔak la̱t thin
- Luoni ram in lät/jäk ŋɔak ciet kɛ gua̱th lät dɛ kɛnɛ tɛlɛpɔndɛ
- Thany ɛ jin yiɛnɛ ram in kɔk ŋɔaak
- Gɔr ɛ gɔa kä ba thur (mi cäŋ te kɛ mi ca gɛr kɛ gala̱m kä ca thany)
- Bɛ te mi lar ɣö deri mi cia mat däk
- Mi we lɔc du ɛ thia̱k
- Ka̱m ji kɛl kɛ wargak mi lat cuɔŋ du mi ci wicdu gɛr.
Tittɛ (remember): mi kuici thok liŋlith (English) ɛ gɔa, ce gɔa ɛn ɣö bi ram I kɔk ŋɔaak gatdu thiëëc I bɛ thok luɔc ji kɛ ɣö bi duɔr kulɛ nhɔk. Ɛ ŋot thɛlɛ mi ci thany, thiëëc thurɛ wargakä min cia mat kɛ thodun.
Cä duɔr nhɔk kä ca wicdä gɛr - ɛ ŋu bä lɛlɔ?
Mi ciɛ nhɔk I kɔk I duɔr mi gɔa mi naŋ yiöw ti läny yiöw $100 kä nɛy tin kɔk ŋɔaak ceeŋni, kɛ kɔr nini da̱ŋ wäl tin lät kɛ naath (10 business days), deri ca̱ru gɛr kä min cia mat. Ɛ nɛmɛ cɔal jɛ ‘mi ci ca̱ru gɛr’ (cooling–off period). Mi, kɛ gua̱th ɛmɛ ciɛ lar I cɛ gɔa ɛn min cia mat, deri kö däk kä thiɛlɛ mi de ka̱n kä ji.
Ɛŋut kän I jɛ ni nhɔk, de gua̱n kökä ji la̱t cuŋ ku. Mi ci ca̱ru gɛr kɛ gua̱th in de ran ca̱rɛ gɛr kɛ jɛ, thiɛlɛ ram in nöŋ duɔr kiɛ kɔk ŋɔaak lua̱ŋ kɛ ɣö bɛ ji:
- thiëëc i pälɛ, ‘cu ca̱ru gɛr’
- jiök I thany ni duɔr kɛ buɔm
- jiök I yori yiöw ti kɔŋ piny kɛ ɣö ciɛ lök.
Deri mi ci nhɔk da̱k kɛ ruac kiɛ deri wargak gɔr.
Mi ci ran ben dhɔru kä thiëëc ɛ ji nhɔk I jɛ de ga̱th kiɛ karaba dhɔaru gɛr
- Larɛ jɛ muktäp diɛn bɛ ji moc mi gɔa kä bi yiöw ti ŋuaan tɔw.
- Gua̱ kökä görɛ ɣö bi duɔr mal nhɔk kɛ pɛth.
- Ca ji ciɛŋ ɛ yuät yuät kä ci cu thany.
- Kɛ cäŋ in dɔŋ ci jɛ lar I ci min ci kɔk gör.
Tittɛ (remember):
- Curɔ ja ciaŋ kɛ yuät yuät kä bi duɔr cu thany, thiëë ram in kɔk ŋɔaak kɛ ɣö derɛ ji ba̱ny wargak ni ti bi lɔ kuɛn
- Mi ci duɔr thany kä ‘ci ca̱ru gɛr’, ti kɛ gua̱th kɛ ɣö bi ca̱r we ka̱n
- Cɔl ji thukä kɛ kɔr nini da̱ŋ wäl (10) ti lät kɛ naath, jiök ni kɛ ci ca̱ru gɛr
- Thiɛlɛ yiöw ti bi ka̱m ji thukä kɛ ɣö ci ca̱ru gɛr.
Mi göri ŋäc luɔɔt ni kökä ŋɔaani thukdueeli tin ci gɔa ɛ löŋ, guil gua̱th in guic kɛ nɛy ti lat kɛ jiäk thin (SCAM watch website).