တိၢ်နီၣ်- ပှာ်ယဲၤကဘျံးပၤတဘ့ၣ်အံၤအတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်ဝဲလၢတၢ်ကဟ့ၣ်ပှၤတ၀ၢဒီးတၢ်ကရၢကရိလၢအတဲန့ၢ်ခဲးတၢ်တဖၣ်လၢ ဖ့း(ကၠ) တဖၣ်လၢ ကဟ့ၣ်အီၤလၢပ ကျိာ်အဂၤတဖၣ် အသနၢၣ်လၢ အဲကလံးကျိာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢကမၤန့ၢ်အါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃး တၢ်ဟံးလိၢ်တၢ်အဂီၢ်, လဲၤကွၢ်ဖဲပ တၢ်ဟ့ၣ်လိၢ်လီၤတၢ်အကူာ်အပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.
နတၢ်ဒိးလဲအတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီးမူဒါတဖၣ်
နအိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီးမူဒါတဖၣ် ဖဲနဃ့ၢ်လိၢ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. ပှာ်ယဲၤကဘျံးပၤတဘ့ၣ်အံၤ ကဟ့ၣ်နၤတၢ်ဘိးဘၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်ဃး တၢ်ဃ့လိၢ်တၢ်ဒီး ကမၤစၢၤနၤလၢ နကထံၣ်န့ၢ်အါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်အီၤအခါန့ၣ်လီၤ.
ဘံးထိရံယၣ် (Victoria) ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဆီတလဲ လီၤလီၤဆီဆီဘၣ်ထွဲ တၢ်ဟံးလိၢ်တၢ်သဲစးဖဲ ၂၀၂၀ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖးကွၢ် သဲစးတၢ်ဘျၢအသီတဖၣ်တက့ၢ်.
လၢလံာ်ကဘျံးပှာ်ယဲၤကဘျံးပၤတဘ့ၣ်အံၤအပူၤ-
ဆၢတဲာ်မ့ၢ် တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အံၤကြၢး၀ဲဘၣ၀ဲလၢနဂီၢ်
ဖဲနသးလီၤပလိာ်အၢၣ်လီၤတၢ်ဒီးပှၤတဂၤဂၤလၢ နကဒိးလဲအိၣ် အဝဲသ့ၣ် အတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဃိ, နနုာ်လီၤဆူ တၢ်ဒိးလဲတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိး လီၢ်အလံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ် လံာ်တီလံာ်မီဖိးသဲစး, ဒီးတၢ်ကဘၣ်ဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ က မၤကတၢၢ်တၢ်အၢၣ်လီၤ, အဃိနကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်လီၤသးလၢ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တခါအံၤ မ့ၢ်တၢ်ကြၢးတၢ်ဘၣ်လၢနဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တချူးလၢ နမၤတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အတၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်, တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအိၣ်တနီၤလၢ ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်တၢ် (ဟံၣ်ကစၢ်) ကဘၣ်တဲ နၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤတၢ်ကိးအီၤလၢမူဒါအိၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလီၤ. တၢ်အံၤပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်လၢလာ်တဖၣ်-
- မ့ၢ်ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်တၢ်ကိးပာ်စၢၤပှၤဆါတၢ်ခၢၣ်စးလၢကဆါန့ၢ်အီၤအဟံၣ်ဧါ, မ့တမ့ၢ် မ့ၢ်တၢ်ကွဲးကတဲာ်ကတီၤပာ်တ့ၢ်လံလံာ်တၢ်အၢၣ် လီၤလၢ ကမၤတၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အံၤလံဧါ.
- မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် ကဲတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် အကစၢ် မ့တမ့ၢ်, မ့တမ့ၢ်ဘၣ်တခီ, မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကဒိးလဲလီၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ် ခိၣ်န့ၣ်ဧါ.
- မ့ၢ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအီၤအံၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်လီၢ်လၢပှၤအါဂၤစူးကါအီၤအံၤ မ့ၢ်တ့ၢ်တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲလၢ အိၣ်တ့ၢ်ဒီးတၢ်မၤသံမၤ ဝီတၢ်လၢ အပူၤကွံာ် ၅ နံၣ်ဧါ.
- မ့ၢ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအီၤအံၤ အိၣ်ဒီးလၢၢ်ပသိၣ် (asbestos) တတီၤတီၤလၢတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အပူၤဧါ.
လၢတၢ်ကမၤန့ၢ်အါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃး တၢ်ဘိးဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အမူအဒါအဂီၢ်ကွၢ်ဖဲသ့ၣ်ညါနတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဖဲ တၢ်ဆဲး လီၤမံၤလၢ လံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအပူၤတက့ၢ်.
တၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖးကွၢ်တလီၤခီဖျိ ပှၤဒိးလဲအိၣ်တၢ်တဖၣ်
လၢဝံးထိရံယၣ် (Victoria) အပူၤ, တၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖးကွၢ်တလီၤပှၤတဂၤလၢ်လၢ်လၢ အဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ အနီၢ်ကစၢ်အကံၢ်အစီတခါ ခါန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအတဖိးသဲစးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်တၢ်ဒီးပှၤခၢၣ်စးလၢ အဒိးလဲဆါဟံၣဆါဃီတဖၣ် သမၢ၀ဲလၢကဟ့ၣ်နၤ တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် မ့တမ့ၢ် ပဲာ်ထံနီၤဖးကွၢ်တလီၤနၤဖဲနအိၣ်လၢဟံၣ်အဆၢကတီၢ် ခီဖျိလၢအဒိးသန့ၤထီၣ်အသး လၢ နနီၢ်ကစၢ်အတၢ်ကံၢ်တၢ်စီလၢ တၢ်ဒီသဒၢအီၤလၢသဲစးအဖီလာ်တသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲတၢ် မ့တမ့ၢ် အဝဲသ့ၣ် အပှၤခၢၣ်စးတဖၣ် ကကွၢ်မဲာ်တၢ် မ့တမ့ၢ် ပဲာ်ဖးကွၢ်တလီၤနၤခီဖျိ နီၢ်ကစၢ်အကံၢ်အစီအတၢ်အိၣ် ဖျါဖဲ နပတံထီၣ်တၢ်လၢ ကဒိးလဲအိၣ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်, အိၣ်လၢ ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအီၤ မ့တမ့ၢ် ဟးထီၣ်လၢ တၢ်စုလီၢ် ခီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအီၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤကမၣ် သဲစးတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တဖၣ် လိၣ်ဘၣ်လၢ ကဘၣ်ဟ့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ထွဲ တၢ်ပဲာ်ဖးကွၢ်တလီၤတၢ် ကိးဘျီဒဲးဖဲန ပတံထီၣ် တၢ်ဒိးလဲအိၣ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ ဒ်အမ့ၢ် နတၢ်ပတံထီၣ်တၢ်အလံာ်ကွီၣ်ဒိအက့ၢ်အဂီၤတခါအသိးလီၤ.
လၢနကမၤန့ၢ်အါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဘၣ်ထွဲတၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖးကွၢ်တလီၤတၢ်လၢတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အဂီၢ်, ကွၢ်ဖဲ တၢ်ပဲာ်ထံနီၤဖးကွၢ်တလီၤ တၢ်လၢတဖိးသဲစး ဖဲတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်သံကွၢ်လၢ ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤဟံၣ်သံကွၢ်နၤတသ့တဖၣ်
နမ့ၢ်ပတံထီၣ်လၢ တၢ်ကဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဃိ, ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤတၢ်သံကွၢ်နၤတသ့လၢ-
- မ့ၢ်နအိၣ်တ့ၢ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ဒီး ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် (မ့တမ့ၢ် ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဟံၣ်ဃီတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်အဂၤ) လၢအပူၤကွံာ် န့ၣ်ဧါ
- မ့ၢ်နအိၣ်တ့ၢ်ဒီးတၢ်ဆှိးထီၣ်ဘၣ်ထွဲ နတၢ်အၢၣ်လီၤတဘျီဘျီဧါ
- ဃ့နၤနခြဲးဒ့း မ့တမ့ၢ် စ့တၢးတၢ်ပာ်ဖျါလၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးနကိးနံၤဒဲးတၢ်ထုးထီၣ် ထၢနုာ်စ့- ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤတၢ်ဃ့တၢ်ပာ်ဖျါသ့, ဘၣ်ဆၣ် နထုးကွံာ် တၢ်ထုးထီၣ်ထၢနုာ်စ့တနီၤလၢ ကဒီသဒၢနနီၢ်ကစၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဂီၢ်သ့
- တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတမံၤလၢ်လၢ် လၢအဒီသဒၢနနီၢ်ကစၢ်အတၢ်ဂ့ၢ် အသူးအသ့ၣ်အကံၢ်အစီလၢ အအိၣ်ဖဲ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ထဲသိးတုၤသိးတၢ် ဘျၢ ၂၀၂၀အဖီလာ်, မ့တမ့ၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကွဲးဒုးသ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၢ်လၢတၢ်ဃ့ထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဃိ ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တဘျီတခီၣ် ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤတၢ်တဖၣ် ကမၤန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အံၤလၢတၢ်လီၢ်အဂၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်အဝဲသ့ၣ်ဃ့နၤ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ တဖၣ်အံၤတသ့ ဖဲနပတံထီၣ်လၢ ကဒိးလဲတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အခါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်မၤ တၢ်ဒိးလဲအတၢ်အၢၣ်လီၤ
ဖဲနသးလီၤပလိာ် မၤတၢ်အၢၣ်လီၤဒီးပှၤတဂၤလၢ ကဒိးလဲအဝဲသ့ၣ် အတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ ကအိၣ်ကဆိးလၢအပူၤန့ၣ်, နကဘၣ်မၤတၢ်ဒိး လဲအိၣ်ဟံၣ် အတၢ်အၢၣ်လီၤ (တဘျီတခီၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤစ့ၢ်ကီးလၢ တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤ မ့တမ့ၢ် ပှၤဒိးလဲ အိၣ်ဟံၣ် အတၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်လီၤ).
တၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ် တၢ်ကွဲးအီၤသ့ မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ တၢ်စံးကတိၤသ့, ဘၣ်ဆၣ် ဂ့ၤဒိၣ်လၢ တၢ်ကမၤတၢ်အၢၣ်လီၤလၢလံာ်တီ လံာ်မီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် တၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်မ့ၢ် လံာ်ဃံးဃာ်လၢ နၤဒီးပှၤဒိးလဲလီၤဟံၣ် အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖျါ၀ဲ-
နကဘၣ်စူးကါ ‘လံာ်ကွီၣ်ဒိလၢ တၢ်ဘျၢသဲစးပာ်လီၤပာ်အီၤ’ ဖဲနကမၤတၢ်အၢၣ်လီၤ အခါန့ၣ်လီၤ. လံာ်ကွီၣ်ဒိလၢ တၢ်ဘျၢသဲစး ပာ်လီၤပာ် အီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွဲးပာ်လီၤအီၤဒ် ဝံးထိရံယၣ်တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ (Victorian rental law) အိၣ်ဆိး လီၤ. ပဟ့ၣ်ကူၣ် လၢ တၢ်ကစူးကါ ပလံာ်ကွီၣ်ဒိဖိးသဲစးန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်အၢၣ်လီၤလၢတၢ်ပာ်သံဃာ်အတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢယဲၢ်နံၣ် မ့တမ့ၢ် စှၤန့ၢ်အန့ၣ်အဂီၢ်, ပဟ့ၣ်ကူၣ်လၢတၢ်ကစူးကါပလံာ်ကွီၣ်ဒိဖိးသဲစး
လံာ်ကွီၣ်ဒိ 1.
လၢတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ တၢ်ပာ်သံဃာ်အတၢ်ဆၢကတီၢ် အါန့ၢ် ယဲၢ်နံၣ်အဂီၢ်, ပဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ တၢ်ကစူးကါ ပလံာ်ကွီၣ်ဒိဖိးသဲစး
လံာ်ကွီၣ်ဒိ 2.
ပှၤဒိးလဲဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤတၢ် ထၢနုာ်အါထီၣ် တၢ်လၢကဘၣ်လူၤပိာ်မၤထွဲ မ့တမ့ၢ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ တၢ်ဒိးလဲ ဟံၣ်အ တၢ်အၢၣ်လီၤအပူၤသ့, ဖဲအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်လူၤပိာ်ထွဲ ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢ (Residential Tenancies Act) အဃိ န့ၣ်လီၤ.
အဒိ, ပှၤဒိးလဲလီၤတၢ် ထၢနုာ်လီၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်ဃး တၢ်တဘၣ်အီမိာ်လၢ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အပူၤသ့လီၤ. မ့တမ့ၢ်, ပှၤဒိးလဲ အိၣ်ဟံၣ် ကမၢလၢတၢ်ကထၢနုာ်လီၤလၢ တၢ်ကဘၣ်သမံသမိးဘှီဘၣ် ကဲး(စ)တၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီတဖၣ် ကိးခံနံၣ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ.
နကြၢးဆဲးလီၤမံၤ ထဲဒၣ်ဖဲ နမ့ၢ်နၢ်ပၢၢ်ဒီးအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီဒီး တၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်လူၤပိာ်မၤထွဲလၢ အအိၣ်ဖဲတၢ်ဒိး လဲဟံၣ်အ တၢ်အၢၣ်လီၤအပူၤဧိၤ, တကတီၢ်ဃီ သ့ၣ်ညါနတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ဒီးမူဒါဒ်ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢ နနၢ်တပၢၢ်မ့ၢ်အိၣ်တမံၤမံၤအဃိ, န ဆဲးကျိးပှၤလၢ တၢ်ကတဲနၢ်ပၢၢ်နၤအဂီၢ်သ့လီၤ.
တချူးလၢ နလဲၤသုးနုာ်လီၤအိၣ်န့ၣ်
တချူးလၢ နလဲၤသုးနုာ်လီၤအိၣ်န့ၣ်, ပှၤဒိးလဲလီၤအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤနၤ-
- နတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အလံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအကွဲးဒိ
- နီၣ်ဝံာ်ခံတဖၣ်လၢ ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တဂၤစုာ်စုာ်လၢ အဆဲးလီၤမံၤဖဲတၢ်အၢၣ်လီၤအပူၤအဂီၢ်
- တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အိၣ်သး (အ၀ဲသ့ၣ် မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးလၢ နဟ့ၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤအပှ့ၤ)
- တၢ်ဆဲးကျၢအဂ့ၢ်အကျိၤ ဖဲနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်ဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤတၢ်အဂီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကြၢးဆဲးကျၢ ထံ, လီမ့ၣ်အူ, ကဲး(စ)ဒီး လီတဲစိခီပနံာ်တဖၣ်လၢ နရဲၣ်ကျဲၤလၢ နကစူးကါအီၤတဖၣ်လၢ ကဟဲဒီးထီထီၣ်ပာ် စၢၤန့ၢ်နၤ တချူးလၢ နဟဲနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်နမူနဒါလၢ နကဘၣ်ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်မၤတဖၣ်အံၤဒီးဟ့ၣ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲ မ့တမ့ၢ်ဘၣ် လၢ လံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤအပူၤ ပာ်ဖျါလၢ ကဘၣ်မ့ၢ်တၢ်အဂၤအဃိဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢနကမၤန့ၢ်အါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဂီၢ်, ကွၢ်ဖဲတၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤ ထံ မ့ၣ်အူလီတဲစိဒီး တၢ်မၤအဂၤတဖၣ်အပူၤတက့ၢ်.
နဃုအါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ် သ့စ့ၢ်ကီးဖဲပ တၢ်ဒိးလဲတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်လံာ်ကွီၣ်ဒိအပူၤသ့န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ပနီၣ် တီၤပတီၢ်အစှၤကတၢၢ်လၢ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢတၢ်ဒိးလဲအီၤတဖၣ်အဂီၢ်
ပှၤလၢအဒိးလဲလီၤတၢ် ကဘၣ်မၤလီၤတံၢ်လၢ ကကွၢ်ထွဲတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဒ် တၢ်ပာ်ပနီၣ် တီၤပတီၢ်အစှၤကတၢၢ်အိၣ်သိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်မၤလီၤတံၢ်-
- တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အံၤတအိၣ်ဒီး ကုၤထီၣ်လီၢ်လံၤဖီဃး, တၢ်ဖိဃၢ် မ့တမ့ၢ် ယုၢ်တဖၣ်
- တၢ်ဖိတၢ်လံၤပီးလီလၢ အအိၣ်ပာ်တဖၣ်ဒ်အမ့ၢ် လၢၢ်ဆီဒီးဖၣ်ကွာ်လၢ အမၤတၢ်တဖၣ်
- အိၣ်ဒီး ကလံၤကိၢ်ဒၢလၢ အပူၤဖျဲး, ဒီးမၤတၢ်ဒံး
- အိၣ်ဒီးထံကိၢ်လၢ ဖၣ်ကပူၤဒီးတၢ်လုၢ်ထံလီၢ်လၢ အကြၢးအဘၣ်
- တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် အတၢ်သူၣ်ထီၣ်က့ၢ်ဂီၤ ပူၤဖျဲးဒီးခၢၣ်ထံတဖၣ်လီၤ.
ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် မ့ၢ်တထီၣ်ဘးဒီး တီၤပတီၢ်အစှၤကတၢၢ်လၢ တၢ်ပာ်လီၤပာ်အီၤအဃိ, နမၤကတၢၢ်ကွံာ် တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အတၢ် အၢၣ်လီၤတချူးနလဲၤနုာ်အိၣ်ဆိးသ့လီၤ. လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ နဃ့လၢတၢ်ကမၤဂ့ၢ်ဂီၤအူ တၢ်ဘှီဂ့ၤထီၣ်တၢ်လၢ ကထီၣ်ဘးဒီးတၢ်ဒိးလဲအိၣ် ဟံၣ် အတီၤပတီၢ်အစှၤကတၢၢ်လၢ တၢ်ပာ်လီၤအီၤတချူး နလဲၤနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးန့ၣ်လီၤ.
တိၢ်နီၣ်- တၢ်စူးကါ တၢ်အံၤသ့ဒၣ်ထဲလၢ တၢ်ဒိးလဲတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးလီၢ်အသီလၢ တၢ်ဆဲးလီၤမံၤ စးထီၣ်ဖဲ ၂၉ လါမၢ်ရှး ၂၀၂၁ တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်မၤတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် တၢ်အၢၣ်လီၤ တချူးမုၢ်နံၤအဝဲနၣ်အဃိ, နလဲၤဃုမၤန့ၢ်အါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ် သ့ဖဲ ပတၢ်ဆီ တလဲနုာ်လီၤဆူ တၢ်ဒိးလဲဟံၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအသီ အပှာ်ယဲၤကဘျံးဖ့း(ကၠ)အပူၤသ့လီၤ.
လၢကမၤန့ၢ် အါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဘၣ်ဃးတီၤပတီၢ်အစှၤကတၢၢ်လၢ တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤအဂီၢ်, ကွၢ် တီၤပတီၢ်အစှၤကတၢၢ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ် အီၤလၢ တၢ်ကဒိးလဲအိၣ် ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်စဘီၢ်အပှ့ၤ
ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အါတက့ၢ်ကမၢလၢန ဟ့ၣ်လီၤဆိတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်စဘီၢ်အပှ့ၤ တချုးလၢ နနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးလၢဟံၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဒီး စ့လၢ ကဟ့ၣ်ကဒါက့ၤဖဲ နမ့ၢ်မၤဟးဂီၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် တမံၤမံၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်တမၤဟးဂီၤတၢ်နီတမံၤအဃိ, နကမၤန့ၢ်က့ၤနစ့လၢ နဟ့ၣ်လီၤဆိတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်စဘီၢ်အပှ့ၤ ဖဲနဟးထီၣ်ကွံာ်လၢဟံၣ် အခါန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်မၤဟးဂီၤ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဃိ, ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤဟံၣ် ကစူးကါ စ့စဘီၢ်လၢ နဟ့ၣ်လီၤဆိပာ်တနီၤ မ့တမ့ၢ် ခဲလၢာ် လၢကဘှီ ဘၣ်က့ၤ တၢ်လၢနမၤဟးဂူာ်ဟးဂီၤတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
စ့စဘီၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိပာ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအိၣ်အပှ့ၤအဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဃာ်အီၤလၢ တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် တၢ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤ ဟ့ၣ်ဆိ စ့စဘီၢ် အပှၤန့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤ (Residential Tenancies Bond Authority (RTBA)), လၢအမ့ၢ် တၢ်ကရၢကရိ အသဘျ့, တုၤလၢ တၢ်အၢၣ်လီၤအဆၢကတီၢ်ကတၢၢ်တစုန့ၣ်လီၤ. ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် တအိၣ်ဒီးအခွဲးလၢ ကစူးကါစ့ဝဲန့ၣ် မ့တမ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်လိၣ်ဘၣ် စ့လၢ နဟးထီၣ်ကွံာ်လၢဟံၣ်အလီၢ်ခံအဃိဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့ၢ်ဟံးန့ၢ်စ့စဘီၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိလၢ တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အဂီၢ်အဃိ, အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်-
- ဆှိးထီၣ်လၢ RTBA အအိၣ်
- ဟ့ၣ်နၤ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိစ့စဘီၢ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤ အလံာ်ကွီၣ်ဒိ လၢလၢပှဲၤပှဲၤလၢ နကဆဲးလီၤမံၤအဂီၢ်
- ကတဲာ်ကတီၤ တၢ်အိၣ်သးတၢ်ပာ်ဖျါ လၢအမၤနီၣ် ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် အတၢ်အိၣ်သးထီရီၤ
နကမၤန့ၢ် လံာ်ဖှီတဲာ်လၢ RTBA အအိၣ် လၢအဒုးနဲၣ်လၢတၢ်ဆှိးထီၣ်ဟံးန့ၢ်နစ့စဘီၢ်လံန့ၣ်လီၤ. မၤလီၤတံၢ်လၢနပာ်နစ့စဘီၢ်အလံာ်ဖှီတဲာ် လၢ တၢ်လီၢ်လၢ အပူၤဖျဲးတက့ၢ်. နမ့ၢ်တဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဒိးန့ၢ်စ့စဘီၢ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်ဆိလီၤလၢတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အလံာ်ဖှီၣ်တဲာ်ဖဲနဟ့ၣ်လီၤစ့ ဝံၤ အလီၢ်ခံ ၁၅ သီအဃိ ဆဲးကျၢ RTBA တက့ၢ်.
တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပာ်ဖျါ
တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပာ်ဖျါ မၤနီၣ်ပာ်စၢၤ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် အတၢ်အိၣ်သး ဖဲနနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးဆူဟံၣ်ပူၤအခါန့ၣ်လီၤ.
ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အပူၤ မ့ၢ်အိၣ်ပာ်စၢၤဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတမံၤမံၤ အဃိတၢ်ကဘၣ် ကွဲးနီၣ်လီၤအီၤ, ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဟးဂီၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤမ့ၢ်အိၣ်တမံၤမံၤ အခါန့ၣ်လီၤ.
ဖဲနဟးထီၣ်လၢ ဟံၣ်န့ၣ်,တၢ်စူးကါ တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပာ်ဖျါလၢ ကသမံသမိးကွၢ်လၢ မ့ၢ်နမၤဟးဂီၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် တခါခါဧါ (တလၢကွံာ် တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤလၢ အအိၣ်ထီၣ် အဆံးဆံးဖိတဖၣ် ခီဖျိ တၢ်စူးကါ ပတီၢ်မုၢ်ဒ်အညီနုၢ်အသိး, တၢ်ဘၣ်စူးကါအီၤ ကိးနံၤဒဲး, ဒ်တၢ်သ့ၣ်ညါပာ်အီၤလၢ လီၢ်လံၤဟးဂီၤသ့ဒ်အကြၢးအဘၣ်အသိးသ့) န့ၣ်လီၤ.
ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် အခၢၣ်စး ကဘၣ်ဟ့ၣ် နၤ တၢ်အိၣ်သးတၢ်ပာ်ဖျါ လၢတၢ်ဆဲးလီၤမံၤ အကွဲးဒိ ၂ ဘ့ၣ် (မ့တမ့ၢ် လၢအံၣ်လဲးထြီန့းအကွဲးဒိ တဘ့ၣ်) တချူးနဟဲနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဟ့ၣ်နၤ တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပာ်ဖျါန့ၣ်, နကြၢး-
- သမံသမိးကွၢ်လၢ ဟံၣ်ဃီတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် မ့ၢ်အပူၤဖျဲးဧါဒီး တဲဘၣ်ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စး ဘၣ်ဃး တၢ်လၢ အကဲထီၣ် တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ တၢ်ပူၤဖျဲးအဂီၢ် မ့ၢ်အိၣ်တမံၤမံၤ (ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ပှီၢ်ထံအလီၢ်အတၢ်ဒူၣ်ကပၤလီၤပှီၢ် မ့တမ့ၢ် လီမ့ၣ်အူ အတၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်အိၣ်တမံၤမံၤအခါ) န့ၣ်တက့ၢ်.
- မၤပှဲၤတၢ်ပာ်ဖျါ အကွဲးဒိခံဘ့ၣ်လၢာ်န့ၣ်တက့ၢ်. ကွဲးနီၣ်လီၤ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤလၢ အအိၣ်တမံၤမံၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်တဲၤဖး, တၢ်ပနဲၤလီၤလၢ တၢ်ဒူၣ်ကပၤ, မ့တမ့ၢ် စုဖီၣ်လၢ အဟးဂီၤတဖၣ်တက့ၢ်. ဒ်န့ၣ်အသိးန ကွဲးလီၤတၢ်လၢ နတအၢၣ်လီၤတူၢ် လိာ် တၢ်လၢ ပှၤလၢအ ဟ့ၣ်ဒုးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးတဖၣ် ကွဲးလီၤဝဲလၢ တၢ်ပာ်ဖျါ အပူၤသ့န့ၣ်လီၤ.
- ဒိတၢ်ဂီၤတဖၣ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပီးတၢ်လီ, တၢ်ဖိတၢ်လံၤဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီလၢ တၢ်ထီထီၣ်ပာ်အီၤတဖၣ် အတၢ်အိၣ်သး တက့ၢ်.
- ဆှၢကါဒါက့ၤ တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပာ်ဖျါအကွဲးဒိလၢ နဆဲးလီၤမံၤအံၤဆူ ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးဖဲနနုာ်လီၤအိၣ် ဆိးလၢဟံၣ်ပူၤ ၃ သီဝံၤအလီၢ်ခံတက့ၢ်.
- ပာ်လံာ်ကွဲးဒိအဂၤတဘ့ၣ်လၢ နအိၣ်ဒီးပာ်အီၤလၢ တၢ်လီၢ်လၢအပူၤဖျဲးတက့ၢ်. နကလိၣ်ဘၣ်အီၤဖဲ နဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ ဟံၣ်ပူၤဒ်သိး နကမၤန့ၢ်ကဒါက့ၤ စ့စဘီၢ်လၢ နဟ့ၣ်လီၤဆိလၢ တၢ်ဒိးလဲဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်မၤတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤအကတီၢ်
နအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီးမူဒါတနီၤဖဲ နဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- ဟ့ၣ်တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အပှ့ၤ ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်တက့ၢ်. နကဘၣ်မၤန့ၢ် လံာ်ဖှီတဲာ်လၢ နဟ့ၣ်ဟံၣ်ဒိးလဲတဘျီစုာ်စုာ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
- ပာ်ဟံၣ်ဃီ တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်ကဆှဲကဆှီတက့ၢ်. နမ့ၢ်တမၤအဃိ, မ့တမ့ၢ် နမ့ၢ်မၤဟးဂီၤ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အဃိ, နတမၤန့ၢ်လၢၤ စ့စဘီၢ်လၢ နဟ့ၣ်လီၤဆိဖဲတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အဆၢကတီၢ်ပှဲၤပှဲၤ ဖဲနဟးထီၣ်အခါန့ၣ်ဘၣ်လီၤ.
- ပာ်ကဲပှၤလၢ နဟံၣ်ခိၣ်ဟံၣ်ဃၢၤ အတၢ်အိၣ်မုာ်အိၣ်ခုၣ်ဒီးအနီၢ်ကစၢ် အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတၢ်ဆၢကတီၢ်, ဒီးမၤလီၤတံၢ်လၢ ပှၤတမှံၤလၢ အဟဲအိၣ်သကိးနၤတဖၣ် ကမၤတၢ်တမံၤဃီစ့ၢ်ကီးတက့ၢ် .
- တဲဘၣ်ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲနၤဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးလၢ တၢ်မ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဘှီဂ့ၤထီၣ်တၢ် တမံၤမံၤအဃိတက့ၢ်
- ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကအဲၣ်ဒိးမၤ တၢ်ဆီတလဲတဆံးတက့ၢ်လၢ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ နအိၣ်လၢအပူၤအဖီခိၣ် ဒ်အမ့ၢ်တၢ်တီၢ်ဘျးလီၤစဲၤ တၢ်ဂီၤတဖၣ်န့်ၣလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် နတဘၣ်ဘှီသီထီၣ်ကဒါက့ၤအီၤ, ဘှီဆီတလဲ မ့တမ့ၢ် ကယၢကယဲကဒါက့ၤ ဟံၣ်ဃီ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် လၢတအိၣ်ဒီးပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အတၢ်အၢၣ်လီၤဟ့ၣ်ခွဲးန့ၣ်ဘၣ်လီၤ.
ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးအိၣ်ဒီးအတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကဟဲနုာ်လီၤဆူဟံၣ်ဃီတၢ်သူၣ်ထီၣ်အပူၤ, ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်နၤ တၢ်ကွဲးဒုးသ့ၣ်ညါဆိနၤ ၂၄ နၣ်ရံၣ် ဒီးတဲနၤဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ဟဲနုာ်လၢဟံၣ်ပူၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်အိၣ် တနီၤလၢ ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် အပှၤခၢၣ်စး နုာ်လီၤဆူဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အပူၤသ့န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်နုာ်လီၤ ဆူ ဟံၣ်ဃီတၢ်သူၣ်ထီၣ်အပူၤ လၢမုၢ်နံၤဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်သကိးအီၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ် ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ပှၤခၢၣ်စး လဲၤနုာ်လီၤသမံသမိးကွၢ်ဟံၣ်သ့ ၆ လါတဘျီ, ဒီးဟဲသမံသမိးကွၢ်တၢ်ဖဲအခီၣ်ထံး ၃ လါလၢ နအိၣ်ဖဲန့ၣ် တသ့ဘၣ်လီၤ.
တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်
နအိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ နကဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်လၢ ဟံၣဃီလၢ နဒိးလဲငါအိၣ်အပူၤသ့တနီၤလၢ တလိၣ်နဃ့ဆိပှၤဟ့ၣ်ဒိး လဲဟံၣ်အတၢ်အၢၣ်လီၤဟ့ၣ်ခွဲးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤပၣ်ဃုာ်ဒီး-
- တၢ်ထီထီၣ် တၢ်ဂီၤအနီၣ်ဘျး မ့တမ့ၢ် တၢ်ပျံာ်ဖျိတၢ်ဒူၣ်ကပၤ, တၢ်ထီထီၣ်စီၢ် မ့တမ့ၢ် နီၣ်ကွီၤဘိဖိတဖၣ်လၢ တၢ်မဲာ်ဖံးခိၣ်လၢ ကဒိနုာ် လီၤတၢ်ဆူ ဟီၣ်ကုၢ်လိၤဒၢးခီ မ့တမ့ၢ် အီကတ့ၣ်လၢၢ်ဒါတၢ်ဒူၣ်ကပၤတဖၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ထီထီၣ် တၢ်လုၢ်ထံ အထံပီၤနိး, ဒီးပာ်ဃာ် ထံပီၤနိးလၢ အအိၣ်ပာ်တခါန့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ထီထီၣ် ယာ်ဘျးသဒၢ မ့တမ့ၢ် နီၣ်သက့ၤတဖၣ်.
တၢ်အိၣ်အဂၤတဖၣ်လၢ, တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်အီၤသ့လၢ အလိၣ်ဘၣ် ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အတၢ်ဟ့ၣ်ခွဲး ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, အဝဲသ့ၣ် တဘၣ်သမၢ လၢ ကဟ့ၣ်အခွဲးလၢ တအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤကွၢ် တၢ်လၢတၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်အီၤ အစရီလၢလၢပှဲၤပှဲၤသ့ ဖဲအံၤလီၤ.
နမ့ၢ်မၤတၢ်ဘှီဘၣ်သ့ၣ်ညါတဖၣ်အဃိ, နကဘၣ် ဆှၢကဒါက့ၤဟံၣ်ဃီ တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်သး ဖဲတၢ်မၤတၢ်ဒိး လဲ အတၢ်အၢၣ်လီၤအဆၢကတီၢ်အပူၤ, မ့တမ့ၢ်လၢ တၢ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤအဂၤဒီး ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အဃိဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကမၤန့ၢ်အါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ထွဲ တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အဂီၢ်, လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲဟံၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လၢ ကဂ့ၢ်လိာ်တၢ်အၢၣ်လီၤဟ့ၣ်ခွဲးအဂီၢ်, ကွၢ် ပှၤဒိးလဲဟံၣ်မၤတၢ်ဆီတလဲဖဲဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဒိးန့ၢ် တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်
နအိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်လၢတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အပူၤဖဲတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤအခါန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်တမၤဟးဂီၤတၢ်အဃိ (အဒိ, နကလံၤကိၢ်ဒၢ မ့ၢ်ဟးဂီၤ) နတလိၣ်ဟ့ၣ်အပှ့ၤဘၣ်လီၤ. နမ့ၢ်မၤဟးဂီၤအဃိ, နကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဘှီဂ့ၤထီၣ်တၢ်အပှ့ၤလီၤ. တၢ်တဟ့ၣ် အခွဲးလၢ ပှၤလၢအဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ကပတုာ်နတၢ်အၢၣ်လီၤ ခီဖျိနမၢအဘှီတၢ်ဘၣ်အဃိလီၤ.
တၢ်ဘှီဘၣ်တၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤလၢ အချ့ မ့တမ့ၢ် တလိၣ်လၢ အချ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူ တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤ ထီၣ်တၢ် တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်မၤဝံၤအီၤလၢ ကမၤလီၤတံၢ်လၢ ဟံၣ်ဃီကပူၤဖျဲးလၢ တၢ်ကအိၣ်ကဆိးလၢအပူၤအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ် ကဲး(စ)ထူၣ်ဖျိ, ထံကိၢ်ပီၤ အကျိၤအကျဲဟးဂီၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ပှီၢ်ထံအကရၢၢ်တဖၣ် ဟးဂီၤ၀ဲန့ၣ်လီၤ.
လၢကမၤန့ၢ်အါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဂီၢ်, ကွၢ် တၢ်ဘှီဘၣ်တၢ်လၢ ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဒိးလဲတဖၣ်အပူၤ.
နမ့ၢ်လိၣ်လိၣ်ဘၣ် ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤတၢ်
- ကွဲးတဲဘၣ်ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်လီၤဟံၣ် မ့တမ့ၢ် အပှၤခၢၣ်စးဒီး အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဘှီဘၣ်က့ၤဝဲတဘျီဃီန့ၣ်လီၤ. ဂ့ၤလၢနကကွဲး ဃ့ထီၣ် တၢ်လၢလံာ်ပရၢ, ဖဲနမ့ၢ်ဆဲးကျၢတ့ၢ် အဝဲသ့ၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်သူၣ်ထီၣ်အခၢၣ်စးလၢ လီတဲစိဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ.
- အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်တဘှီဘၣ်က့ၤတၢ် လၢအချ့ဘၣ်အဃိ, နဟ့ၣ်တၢ်အပှ့ၤသ့တုၤလၢ $2500 လၢကဘှီဂ့ၤတၢ်လၢ နကစၢ်ဒၣ်နဲသ့ န့ၣ်လီၤ.
- မၤလီၤတံၢ်လၢ နကပာ်လံာ်ဖှီတဲာ်လၢ တၢ်မၤလၢနမၤအီၤ, ဒီးနတၢ်ကွဲးဃ့ထီၣ်တၢ်လၢ ကဘှီတၢ်အကွဲးဒိတဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
- ဃ့ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်လီၤဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးလၢ ကဟ့ၣ်ကဒါက့ၤနၤနတၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤလၢနဘှီဂ့ၤထီၣ်တၢ်ခီဖျိတၢ်စူးကါ လံာ်ကွီၣ် ဒိအံၤန့ၣ်တက့ၢ်. အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်ကဒါက့ၤနၤဖဲအမၤန့ၢ် လံာ်ကွီၣ်ဒိအံၤ ၇ သီအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
- နဟ့ၣ်တၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤလၢ ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူ တၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အဂီၢ် မ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်, ဒီးတၢ်လၢာ်ဘူၣ်လၢာ်စ့ၤမ့ၢ်အါမ့ၢ် $2500 မ့တမ့ၢ် ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤဟံၣ် မ့ၢ်သမၢလၢ ကဟ့ၣ်အဃိ, ကိး ပှၤ လၢကမၤန့ၢ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
နမ့ၢ်တလီၤတံၢ်လၢ တၢ်လိၣ်ဘၣ် ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်ဘှီဘၣ်အဃိဧါန့ၣ်, ဖးကွၢ် ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ် အစရီလၢလၢပှဲၤပှဲၤ တက့ၢ်.
နအိၣ်လၢ ဟံၣ်ဃီတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် လၢတၢ်ပူၤဖျဲးအပူၤမ့ၢ်သ့အဃိ တၢ်လၢနကဘၣ်ဘှီဂ့ၤထီၣ်တခါအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢတလိၣ် အချ့ဘၣ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢနတလိၣ်ဘှီအီၤလၢအချ့တဖၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးဘံၢ်ဒိၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်သ့လီခီဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ကဘၣ်ဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤ တၢ်လၢတလိၣ်ဘှီအီၤလၢအချ့လၢ ၁၄ သီအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်လိၣ်ဘှီဘၣ်တၢ်လၢ တလိၣ်ဘၣ်အချ့န့ၣ်-
- ကွဲးသံကွၢ် ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးလၢ ကဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အဂီၢ်တက့ၢ်. နဆှၢအံမ့(လ) မ့တမ့ၢ် လံာ်ပရၢ မ့တမ့ၢ် စူးကါ လံာ်ကွီၣ်ဒိအံၤ
- ပာ်ဃာ် လံာ်ပရၢ, အံမ့(လ), တၢ်ဆှၢတၢ်ကစီၣ်ခီဖျိ လီတဲစိ (text), လံာ်ကွီၣ်ဒိဒီးတၢ်ပာ်ဖျါတဖၣ် အကွဲးဒိ, ဒ်သိးတၢ်ကီ တၢ်ခဲ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်မ့ၢ်အိၣ်ထီၣ်အဃိ, နကအိၣ်ဒီး တၢ်အုၣ်သးလၢ နတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒီးတၢ်ဃ့ထီၣ်တၢ်ခဲလၢာ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ.
- ကိး ပှၤ ဖဲပှၤဒိးလဲဟ့ၣ်အိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စး မ့ၢ်တဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်လၢ ၁၄ သီအတီၢ်ပူၤ မ့တမ့ၢ် ပတံထီၣ်တၢ်ဆူ VCAT လၢတၢ်ကဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤတၢ်အၢၣ်လီၤ
ဖဲတၢ်မၤနတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အတၢ်အၢၣ်လီၤ အဆၢကတီၢ်လၢာ်ကွံာ်န့ၣ်, တလိၣ်လၢ နကဘၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢဟံၣ်ကိးဘျီဒဲး ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးအိၣ်ဒံးဒၣ်လၢ ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အံၤအပူၤအဃိ, နကြၢးဆဲးကျၢ ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်နဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးလၢ နက သ့ၣ်ညါ မ့ၢ်နဆဲးလီၤမံၤလၢ တၢ်အၢၣ်လီၤအသီ မ့တမ့ၢ် မၤတလါဘၣ်တလါအတၢ်အၢၣ်လီၤ ကသ့ဧါ န့ၣ်တက့ၢ်. ဖးအါထီၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်မၤသီထီၣ် တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤ (တၢ်ငါအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤ) တက့ၢ်.
တၢ်မၤကတၢၢ်ကွံာ်တၢ်အၢၣ်လီၤ
တၢ်မၤကတၢၢ်ကွံာ် တၢ်အၢၣ်လီၤသ့လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တဘျူးမံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ထီရီၤတနီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ-
- ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ဆၢတဲာ်လၢ ကဟးထီၣ်ကွံာ်
- တၢ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤ အဆၢကတီၢ် အမုၢ်နံၤလၢာ်ကွံာ်
- ပှၤလၢအဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အဲၣ်ဒိးဟဲက့ၤအိၣ်ကဒါလၢဟံၣ်, ဆါကွံာ် တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် မ့တမ့ၢ် ဘှီက့ၤတၢ်လၢအဒိၣ်အမုၢ်
ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် တဟ့ၣ်လၢၤတၢ်ဒိးလဲအပှ့ၤ, ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၤပျံၤလီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ ပှၤဂၤအဂီၢ်, မၤဟးဂီၤတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် ဒိၣ်ဒိၣ် အါအါ မ့တမ့ၢ် မၤကမၣ် တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢတဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
လၢကမၤန့ၢ်အါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃး တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အတၢ်အၢၣ်လီၤ ကတၢၢ်သ့အဂီၢ်, လဲၤကွၢ်ဖဲ ပှၤဒိးလဲ အိၣ်ဟံၣ် ဟ့ၣ်တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါ မ့တမ့ၢ် တကီၢ်ခါတၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ်ထွဲ တၢ်မၤဟးဂီၤတၢ်, တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ အကဲ ထီၣ် တၢ်လီၤပျံၤ ဒီးတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤလၢအဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်တက့ၢ်.
နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးမၤကတၢၢ်ကွံာ် နတၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်
ဖဲနမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးဟးထီၣ်ကွံာ်ဖဲဟံၣ်လၢ နဒိးလဲအီၤအဃိ, နကဘၣ်ဟ့ၣ် ပှၤလၢအဟ့ၣဒိးလဲအိၣ်နၤဟံၣ်လၢ တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဆိ လၢအကြၢးအဘၣ် ဒီးပာ်တီၢ်န့ၢ်အီၤဟံၣ်ကဆှဲကဆှီန့ၣ်လီၤ.
- သမံသမိးကွၢ်ဒီးပှၤ လၢနကဃုသ့ၣ်ညါ လၢတၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်ဆိတၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကလီၤဆီလိာ်သး ဒိးသန့ၤ ထီၣ်သးလၢ နတၢ်အိၣ်သးအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
- ဖဲနရဲၣ်ကျဲၤလၢ နကဟးထီၣ်န့ၣ် ကွဲးတဲဘၣ်ပှၤလၢ အဟ့ၣ်ဒိးလဲဟံၣ် မ့တမ့ၢ် အခၢၣ်စး, ခီဖျိအံမ့(လ) မ့တမ့ၢ် လံာ်ပရၢ တက့ၢ်.
- ဟ့ၣ်တၢ်ဒိးလဲအပှ့ၤ မ့တမ့ၢ် ကဒွဲစရီလၢ နတဟ့ၣ်ဘၣ်ဒံးတဖၣ်တက့ၢ်.
- ဆဲးကျၢပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးဘၣ်ဃးလၢန ကမၤန့ၢ်က့ၤ နစ့စဘီၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိအီၤအဂီၢ်
- မၤကဆှီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်ဒီး စိာ်ကွံာ်နတၢ်ဖိတၢ်လံၤခဲလၢာ်တက့ၢ်.
- ပာ်ဃာ်တၢ်အိၣ်သးအလံာ်ပာ်ဖျါ လၢတၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်အိၣ်လၢ နကမၤန့ၢ်က့ၤစ့စဘီၢ်လၢ နဟ့ၣ်လီၤဆိအီၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
- ပာ်တီၢ်လီၢ်အိၣ်ဆိးထံးလၢ တၢ်ကဆဲးကျိးနၤ မ့တမ့ၢ် နလီတဲစိနီၣဂံၢ်လၢ ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် အပှၤခၢၣ်စးအအိၣ် န့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်မၤန့ၢ်က့ၤ တၢ်ဘျၢ်လီၤစ့လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိ
ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ကစူးကါ တၢ်အိၣ်သးအတၢ်ပာ်ဖျါဒီးသမံသမိးကွၢ်တၢ် အကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ကတဲဘၣ်နၤဖဲ အမ့ၢ်ဆိ ကမိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဂ့ၤအိၣ်လၢ က ဃ့နၤစ့စဘီၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိတနီၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
နသးမ့ၢ်တလီၤပလိာ်ဒီးစ့စဘီၢ်လၢ နပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်ဃ့အဃိ တဘၣ်ဆဲးလီၤမံၤဖဲ တၢ်ဆှိးထီၣ်ဃ့စ့စဘီၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိ အီၤအလံာ် ကွီၣ်ဒိန့ၣ်တဂ့ၤ. ဆဲးကျၢပှၤလၢ နကမၤန့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ကလီအဂီၢ်တက့ၢ်.
တဘၣ်ဆဲးလီၤမံၤလၢ တၢ်ဆှိးဃ့ထီၣ် တၢ်ဃ့စ့စဘီၢ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိတနီၤအလံာ်ကွီၣ်ဒိကလီအပူၤနီတဘျီတဂ့ၤ.
တၢ်မၤကတၢၢ်ဆိကွံာ် တၢ်အၢၣ်လီၤ (တၢ်မၤဟးဂီၤကွံာ်တၢ်ဒိးငါအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤ)
နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးဟးထီၣ်ဆိကွံာ်ဖဲ ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ နအိၣ်လၢအပူၤတချူးတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢာ်ကွံာ်န့ၣ်, နကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲ ဒ်သိး ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ကမၤန့ၢ်စ့အဂီၢ်တက့ၢ်.
ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဘၣ်ဆဲးဟ့ၣ်ဟံၣ်လဲ ဖဲနဟးထီၣ်ကွံာ်လၢဟံၣ်, ဖဲပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ဃုပှၤအသီလၢကနုာ်လီၤအိၣ်ဆိး လၢဟံၣ် မ့ၢ်တသ့တဘျီဃီအဃိန့ၣ်တက့ၢ်.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, စ့လၢနဟ့ၣ်အီၤန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်တၢ်ကြၢးတၢ်ဘၣ်, ဒီးပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်ကဘၣ်မၤတၢ်ကိးမံၤဒဲးလၢ ကဃုန့ၢ်ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘူးတၢ်လဲလၢ အကြၢးအဘၣ်မ့ၢ်ဝဲ တ်ဘူးတၢ်လဲလၢ ပှၤအါဂၤထံၣ်လၢ အကြၢးအဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘျၢသဲစးတပာ်ဖျါ လၢ တၢ်ဘူးတၢ်လဲလၢ အကြၢးအဘၣ်အိၣ်ထဲလဲၣ်, အဃိပှၤတဖၣ်မ့ၢ်တအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်လၢ တၢ်မနုၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲလၢအကြၢး အဘၣ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်ပတံထီၣ်ဝဲဆူ VCAT လၢကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအဂီၢ်သ့နၣ်လီၤ.
ဖးအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်မၤကတၢၢ်ဆိ တၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဆှၢခီတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤဆူပှၤဂၤအအိၣ်
လၢတၢ်မၤကတၢၢ်ဆိကွံာ် တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်အတၢ်အၢၣ်လီၤဒီး ဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဘူးတၢ်လဲအလီၢ်, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဆှၢခီတၢ်ဒိးလဲ အိၣ်ဟံၣ်တၢ် အၢၣ်လီၤဆူ ပှၤဂၤအအိၣ်ကသ့လီၤ.
နမ့ၢ်မၤတၢ်အံၤအဃိ, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဘၣ်ဟ့ၣ် တၢ်ခီဆှၢဆူပှၤအဂၤအအိၣ် အဘူးအလဲ, ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, တၢ်အံၤကဘၣ်မ့ၢ် တၢ်အ ပှ့ၤလၢ အကြၢးအဘၣ်လၢ တၢ်မၤလၢအပၣ်ဃုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖးအါထီၣ်ဘၣ်ဃး တၢ်ဆှၢခီတၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤဆူပှၤဂၤအအိၣ်တက့ၢ်.
တၢ်မၢဟးထီၣ်ကွံာ် (ဒိးန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢ ကဟးထီၣ်လၢဟံၣ်)
ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မၢနၤလၢ နကဟးထီၣ်လၢ ဟံၣ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်အပူၤသ့, ဘၣ်ဆၣ်ထဲဒၣ်ဖဲမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လၢအဂ့ၤ အခါ န့ၣ်လီၤ. အဒိ-
- တၢ်ဒိးလဲအတၢ်အၢၣ်လီၤကတၢၢ်ကွံာ်
- ဟံၣ်တၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ် တကြၢးလၢ ပှၤကအိၣ်ဆိးလၢအပူၤလၢၤဘၣ်
- အစှၤကတၢၢ် နကဘၣ်ဟ့ၣ် တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ၁၄ သီန့ၣ်လီၤ.
ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲလီၤတၢ် ဟ့ၣ်ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢ ကဘၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢဟံၣ် ခီဖျိမၤတၢ်တမံၤမံၤ, မ့တမ့ၢ် တဲလၢကမၤ တၢ်တမံၤမံၤ, လၢအဘၣ်ဘျိးဘၣ်ဒါဒ်ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်မၤဝဲသ့အဃိဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဒိ, ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် ဟ့ၣ်ပှၤဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢ ကဟးထီၣ်လၢဟံၣ်တသ့ခီဖျိလၢ-
- ဃ့လၢတၢ်ကဘှီဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်
- ဃ့လၢကဘုၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ
- တၤတၢ်ဖဲတၢ်ဃ့အါထီၣ် တၢ်ဒိးလဲဟံၣ်အပှ့ၤအဃိဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတဖၣ်အိၣ်လၢ ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်ကအဲၣ်ဒိးမၤကတၢၢ်ကွံာ် တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲ ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မၢပှၤဟးထီၣ်ကွံာ်သ့, ဒီးတၢ်ကဘၣ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဆိအီၤထဲလဲၣ်အဂီၢ်, လဲၤကွၢ် တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢကဟး ထီၣ်ကွံာ်လၢ ဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ တၢ်ဒိးလဲအီၤအပူၤတက့ၢ်.
တၤတၢ်ဒီးတၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢ တၢ်ကဟးထီၣ်ကွံာ်လၢဟံၣ်
နမ့ၢ်ဆိကမိၣ်လၢ တၢ်တဟ့ၣ်နၤတၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢ ကဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ အကြၢးအဘၣ်, မ့တမ့ၢ် နမ့ၢ်ဆိကမိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ် လၢ ပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တတီ မ့တမ့ၢ် တကြၢးအဃိ, နတၤတၢ်ဒီးတၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါသ့လီၤ. ဆဲးကျၢပှၤ လၢကမၤ န့ၢ်အါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဂီၢ်တက့ၢ်.
တၢ်နီၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢဟံၣ် (တၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကလုၢ်)
တၢ်မ့ၢ်ဟီဟးထီၣ်နၤဒီး နမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်, ဆဲးကျၢပှၤ လၢနကမၤန့ၢ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ကလီအဂီၢ်တက့ၢ်.
တၢ်ဂ့ၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်အီၤ
- မ့တမ့ၢ်လၢ နနၢ်ပၢၢ်တၢ်အခီပညီအဃိ တဘၣ်ဆဲးလီၤမံၤလၢ တၢ်နီတမံၤအပူၤတဂ့ၤ.
- တဘၣ်ဆဲးလီၤမံၤလၢ လံာ်ကွီၣ်ဒိကလီအပူၤ, ဖဲနကွၢ်မ့ၢ်ဖျါဒၣ်လဲာ်လၢ အဖိးသဲစးဒၣ်လဲာ်န့ၣ်တက့ၢ်.
- ပာ်ဃာ်တၢ်လၢ နဆဲးလီၤမံၤကိးခါ အလံာ်ကွဲးဒိတက့ၢ်.
- ပာ်ဃာ်လံာ်တၢ်ဆဲးကျိးဆဲးကျၢအကွဲးဒိခဲလၢာ်လၢ နၤဒီးပှၤဟ့ၣ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် မ့တမ့ၢ် ခၢၣ်စးအဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်တက့ၢ်.
- ဃ့လံာ်ဖှီတဲာ်ဖဲနဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်အပှ့ၤတမံၤလၢ်လၢ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
- ပာ်ဃာ်စ့စဘီၢ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤဆိလၢ တၢ်ဒိးလဲဟံၣ် တၢ်တူၢ်လိာ်စ့လံာ်ဖှီတဲာ်ဒီး တၢ်တူၢ်လိာ်စ့လံာ်ဖှီတဲာ်အဂၤလၢ အဘၣ် ထွဲဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ဘူးလဲ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဘှီတၢ်အဂီၢ်လၢ တၢ်လီၢ်လၢအပူၤဖျဲးတက့ၢ်.
ဆဲးကျၢပှၤ လၢနကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ကလီ ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဒိးလဲအိၣ်ဟံၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ မ့တမ့ၢ် တၢ်သံကွၢ်အခါန့ၣ် တက့ၢ်.
ကိးလီတဲစိ 13 14 50 ဒ်သိးကတၢၣ်ပီၣ်သကိးဘၣ်တၢ်ဒီး Consumer Affairs Victoria (၀ံးထိရံၣ်ယၣ်ပှၤစူးကါတၢ် အတၢ်မူးတၢ်ရၢ်) ဃုာ်ဒီးပှၤကတိၤကျိာ်ထံတၢ်တက့ၢ်ႋ